Mỗi năm, hàng trăm vụ hỏa hoạn tại các công trình đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về tầm quan trọng của phòng cháy chữa cháy (PCCC). Đây không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn là yếu tố sống còn cho sự an toàn của con người và tài sản. Trong xây dựng và quản lý công trình, việc đảm bảo an toàn PCCC không còn là khuyến nghị – mà là nghĩa vụ bắt buộc theo quy định pháp luật.
Câu hỏi được nhiều người đặt ra là: “Công trình nào bắt buộc PCCC?”, đặc biệt khi chuẩn bị xây dựng nhà xưởng, chung cư, văn phòng hay khu thương mại.
Theo Nghị định 136/2020/NĐ-CP và các tiêu chuẩn như TCVN 3890:2023, nhiều loại công trình bắt buộc phải được trang bị hệ thống PCCC đầy đủ, bao gồm hệ thống báo cháy, chữa cháy tự động, đèn exit, vòi chữa cháy… Việc không tuân thủ có thể dẫn đến bị đình chỉ hoạt động, không được nghiệm thu, và quan trọng hơn là mất an toàn nghiêm trọng khi xảy ra hỏa hoạn.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu rõ các loại công trình bắt buộc PCCC, căn cứ pháp lý cụ thể, và lý do vì sao việc đầu tư hệ thống PCCC là điều bạn không thể bỏ qua.
Quy định Pháp luật hiện hành về PCCC bắt buộc
Để trả lời cho câu hỏi “Công trình nào bắt buộc phải lắp đặt hệ thống PCCC?”, chúng ta cần dựa vào những quy định pháp luật hiện hành về PCCC. Đây là cơ sở quan trọng giúp chủ đầu tư, nhà thầu và đơn vị thi công hiểu rõ trách nhiệm pháp lý cũng như tiêu chuẩn kỹ thuật cần áp dụng.
Căn cứ pháp lý chính
Các văn bản pháp luật và tiêu chuẩn sau đây là những căn cứ quan trọng nhất quy định chi tiết về công tác PCCC:
Nghị định 136/2020/NĐ-CP ngày 24 tháng 11 năm 2020 của Chính phủ: Quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Phòng cháy và chữa cháy và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng cháy và chữa cháy. Nghị định này quy định chi tiết về phân loại cơ sở, hồ sơ quản lý PCCC, thẩm duyệt thiết kế, nghiệm thu về PCCC, kiểm tra an toàn PCCC… thay thế Nghị định 79/2014/NĐ-CP và hiện là văn bản hướng dẫn thi hành Luật PCCC có hiệu lực pháp lý cao nhất.
Luật Phòng cháy và chữa cháy số 27/2001/QH10 ngày 29 tháng 6 năm 2001: Đây là đạo luật cơ bản quy định các nguyên tắc, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân và các biện pháp cơ bản trong hoạt động PCCC.
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng cháy và chữa cháy số 40/2013/QH13 ngày 22 tháng 11 năm 2013: Bổ sung và hoàn thiện các quy định của Luật PCCC 2001 để phù hợp với tình hình mới.
Tiêu chuẩn TCVN 3890:2023 – Phòng cháy chữa cháy – Phương tiện phòng cháy và chữa cháy cho nhà và công trình – Trang bị, bố trí, kiểm tra, bảo quản: Tiêu chuẩn kỹ thuật này quy định chi tiết về việc lựa chọn, số lượng, bố trí, kiểm tra định kỳ và bảo quản các phương tiện PCCC cho các loại công trình khác nhau. TCVN 3890:2023 đã thay thế TCVN 3890:2009, cập nhật các yêu cầu để đảm bảo an toàn tối đa.
Ngoài ra, còn có nhiều quy chuẩn, tiêu chuẩn PCCC khác áp dụng cho các loại công trình đặc thù như QCVN 06:2022/BXD (Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về An toàn cháy cho nhà và công trình) cùng các văn bản quy phạm pháp luật chuyên ngành khác liên quan đến PCCC.
Hệ thống PCCC được quy định gồm những gì?
Theo quy định pháp luật và tiêu chuẩn kỹ thuật hiện hành, hệ thống PCCC bắt buộc trong công trình bao gồm một hoặc nhiều hạng mục sau (tùy thuộc vào quy mô, tính chất sử dụng):
- Hệ thống báo cháy tự động: Đây là trái tim của hệ thống PCCC, bao gồm đầu báo khói, báo nhiệt, trung tâm báo cháy, còi/đèn báo động. Hệ thống này bắt buộc đối với các công trình có diện tích từ 300m² trở lên hoặc nơi tập trung đông người (ví dụ: văn phòng, trường học, bệnh viện).
- Hệ thống chữa cháy tự động: Phổ biến nhất là sprinkler (vòi phun tự động), hoạt động khi nhiệt độ môi trường tăng đột ngột do cháy. Hệ thống này thường được yêu cầu tại các trung tâm thương mại, nhà xưởng, chung cư cao tầng, kho hàng hóa dễ cháy.
- Thiết bị chữa cháy cầm tay: Bao gồm bình chữa cháy bột, CO₂, foam, nước bố trí tại các vị trí dễ tiếp cận, theo khoảng cách tối đa 20m. Mỗi tầng, mỗi khu vực chức năng đều phải có tối thiểu 1 bình chữa cháy tương ứng.
- Đèn thoát hiểm (đèn exit): Bắt buộc lắp tại lối ra thoát nạn, cầu thang, hành lang. Theo TCVN 3890:2023, đèn thoát hiểm phải nhìn rõ từ khoảng cách 30m và phải hoạt động tối thiểu 2 giờ khi mất điện.
- Vòi chữa cháy vách tường và trụ nước chữa cháy ngoài nhà: Yêu cầu cho các công trình diện tích lớn, như nhà máy, kho hàng, trường học, hoặc chung cư trên 5 tầng.
Các công trình bắt buộc PCCC
Dựa trên các quy định PCCC hiện hành của pháp luật Việt Nam, đặc biệt là Nghị định 136/2020/NĐ-CP, danh mục các công trình, cơ sở thuộc diện quản lý về PCCC và bắt buộc phải trang bị hệ thống PCCC là rất đa dạng và được quy định chi tiết trong các Phụ lục của Nghị định này.
Tuy nhiên, có thể liệt kê các nhóm công trình chính thường xuyên thuộc diện bắt buộc phải trang bị các hệ thống PCCC theo quy định:
Nhà chung cư, nhà tập thể, ký túc xá: Hệ thống PCCC chung cư bắt buộc phải được trang bị, đặc biệt là các công trình có chiều cao từ 6 tầng trở lên hoặc có khối tích lớn.
Nhà, công trình công cộng:
- Nhà hát, rạp chiếu phim, rạp xiếc, trung tâm hội nghị, nhà văn hóa, câu lạc bộ, vũ trường, quán bar, karaoke.
- Bảo tàng, thư viện, triển lãm, nhà trưng bày, nhà lưu trữ quốc gia.
- Chợ, trung tâm thương mại, siêu thị.
- Khách sạn, nhà nghỉ, nhà khách, nhà trọ.
- Trụ sở làm việc của các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, xã hội.
- Bệnh viện, phòng khám đa khoa, nhà điều dưỡng, phục hồi chức năng.
- Trường học, cơ sở giáo dục khác.
Cơ sở sản xuất, công nghiệp: Cần trang bị hệ thống PCCC cho nhà xưởng, nhà máy có nguy hiểm cháy, nổ A, B, C, D, E theo quy định. Đặc biệt là các cơ sở có diện tích hoặc khối tích lớn, có sử dụng hoặc lưu trữ các chất dễ cháy, nổ (ví dụ: nhà máy dệt may, xưởng gỗ).
Kho tàng: Các kho hàng hóa, vật tư, đặc biệt là kho chứa các chất dễ cháy, nổ, hàng hóa có giá trị cao hoặc có khối lượng lớn.
Công trình giao thông: Nhà ga, bến xe, cảng hàng không, cảng biển, bến thủy nội địa (có nhà chờ, kho hàng…).
Công trình năng lượng: Nhà máy điện, trạm biến áp, các công trình thuộc ngành dầu khí, hóa chất.
Công trình hạ tầng kỹ thuật: Trung tâm lưu trữ, xử lý, bảo quản dữ liệu, trung tâm điều khiển.
Các công trình quốc phòng, an ninh: Theo quy định riêng của Bộ Quốc phòng, Bộ Công an.
Để biết chính xác công trình của bạn có thuộc diện bắt buộc trang bị hệ thống PCCC hay không và cần trang bị những gì, cần tra cứu cụ thể trong Nghị định 136/2020/NĐ-CP cùng các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật liên quan. Hoặc tham khảo ý kiến của cơ quan Cảnh sát PCCC tại địa phương hoặc các đơn vị tư vấn thiết kế PCCC chuyên nghiệp.
Hậu quả khi không trang bị hệ thống PCCC theo quy định
Việc không trang bị hệ thống PCCC đúng theo quy định pháp luật không chỉ khiến chủ đầu tư, đơn vị thi công gặp khó khăn trong quá trình xin phép và nghiệm thu công trình, mà còn tiềm ẩn những hậu quả nghiêm trọng về pháp lý, tài chính và an toàn tính mạng. Dưới đây là những hệ lụy thường gặp nếu bỏ qua hoặc làm “cho có” hệ thống PCCC.
Bị xử phạt hành chính
Theo Nghị định 144/2021/NĐ-CP, hành vi vi phạm quy định về PCCC sẽ bị xử lý với mức phạt rõ ràng:
- Phạt tiền từ 5 triệu đến 10 triệu đồng nếu không trang bị đầy đủ phương tiện PCCC tại cơ sở, theo Điều 32 khoản 2.
- Phạt từ 15 triệu đến 30 triệu đồng đối với hành vi không tổ chức thực hiện thẩm duyệt thiết kế, nghiệm thu PCCC trước khi thi công hoặc đưa công trình vào sử dụng.
- Trường hợp tái phạm hoặc cố tình không khắc phục, có thể bị xử phạt bổ sung như đình chỉ hoạt động, thu hồi giấy phép kinh doanh.
Ví dụ thực tế: Năm 2023, một chuỗi cửa hàng tiện lợi tại TP.HCM bị phạt hơn 50 triệu đồng do không đảm bảo trang bị PCCC và không có giấy chứng nhận đủ điều kiện PCCC.
Không được cấp phép hoạt động, bị đình chỉ
Công trình xây dựng nếu không có văn bản nghiệm thu hệ thống PCCC sẽ không được cấp phép hoàn công, không được đưa vào hoạt động hợp pháp. Đây là quy định bắt buộc tại Điều 15, Luật PCCC sửa đổi năm 2013.
Các tòa nhà chung cư, nhà xưởng, khách sạn… nếu không được nghiệm thu PCCC sẽ không thể bàn giao hoặc đón cư dân vào ở, gây thiệt hại lớn cho chủ đầu tư. Trong trường hợp công trình đã đi vào hoạt động nhưng phát hiện vi phạm, cơ quan chức năng có quyền cưỡng chế, đình chỉ hoạt động, niêm phong tài sản, buộc khắc phục vi phạm theo đúng tiêu chuẩn.
Nguy cơ cháy nổ – thiệt hại nghiêm trọng
Không phải ngẫu nhiên mà các quy định về PCCC lại được siết chặt trong những năm gần đây. Bởi chỉ cần một sơ suất nhỏ trong hệ thống điện, vật liệu dễ cháy hay thao tác vận hành – nếu không có thiết bị PCCC kịp thời xử lý – hậu quả có thể rất nghiêm trọng.
- Thiệt hại về người và tài sản: Các vụ cháy lớn tại chung cư mini, nhà trọ, nhà xưởng không đảm bảo PCCC đã gây ra hàng chục thương vong và thiêu rụi toàn bộ tài sản.
- Trách nhiệm hình sự: Nếu để xảy ra cháy gây chết người hoặc thiệt hại lớn, chủ đầu tư hoặc người quản lý có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự, với mức án lên đến 12 năm tù (Điều 313 BLHS 2015).
Bài học từ thực tế: Vụ cháy tại chung cư mini trên đường Khương Hạ (Hà Nội) năm 2023 khiến 56 người tử vong – nguyên nhân chính là do công trình không có hệ thống PCCC đạt chuẩn, không có lối thoát hiểm đúng quy định.
Việc đầu tư vào hệ thống PCCC không chỉ là yêu cầu bắt buộc từ pháp luật, mà còn là trách nhiệm đạo đức của người xây dựng và quản lý công trình. Đừng để sự chủ quan khiến bạn phải trả giá bằng sinh mạng hoặc cả sự nghiệp.
Kết Luận
Việc xác định đúng loại công trình bắt buộc PCCC là điều kiện tiên quyết để thiết kế, thi công và nghiệm thu hệ thống theo đúng quy định pháp luật. Điều này đòi hỏi sự nghiên cứu kỹ lưỡng các văn bản pháp lý hiện hành, đặc biệt là Nghị định 136/2020/NĐ-CP và các tiêu chuẩn liên quan.
Chủ đầu tư và nhà thầu cần chủ động cập nhật kịp thời các quy định mới nhất về PCCC. Việc này không chỉ giúp đảm bảo an toàn cho công trình và những người sử dụng mà còn phòng tránh được những rủi ro pháp lý nghiêm trọng, bao gồm cả xử phạt hành chính và truy cứu trách nhiệm hình sự nếu xảy ra sự cố.
Cuối cùng, hãy nhớ rằng hệ thống PCCC không chỉ đơn thuần là một yêu cầu bắt buộc hay một khoản chi phí. Nó chính là “tuyến phòng thủ” đầu tiên và quan trọng nhất, bảo vệ cho chính con người và tài sản trước những thảm họa do hỏa hoạn gây ra. Đầu tư vào PCCC chính là đầu tư vào sự an toàn và phát triển bền vững.
Hy vọng những chia sẻ trên đây đã giúp mọi người hiểu hơn về các công trình bắt buộc PCCC. Từ đó, thiết kế và thi công công trình đảm bảo hơn, hạn chế tối đa các sự cố hỏa hoạn.
Để nhận tư vấn chuyên sâu về hệ thống PCCC cho công trình của bạn hoặc tìm mua các thiết bị PCCC chất lượng, hãy liên hệ ngay với chúng tôi qua: Hotline: 0932 059 176
Truy cập website của chúng tôi để xem các dòng sản phẩm bình chữa cháy, đầu báo cháy, vòi chữa cháy và nhiều thiết bị PCCC khác.
